کافی نت زیپ

کافی نت زیپ

کافی نت زیپ
کافی نت زیپ

کافی نت زیپ

کافی نت زیپ

تحقیق آبیاری کوزه ای

مقدمه

آب در طبیعت، چرخه وسیعی را از گاز، مایع تا جامد طی می کند و در هر مرحله رفتار آن از دیدگاه مهندسی پیچیدگی های خاص خود را دارد. شرایط اقلیمی، ناهمواریهای توپوگرافی، وسعت منطقه و دوری از آبهای آزاد از دیر باز ایرانیان را به اندیشیدن در مورد   نگه داری، تنظیم و .

هدایت آب این مایه حیاتی واداشته، تا جایی که آب در فرهنگ این سرزمین علاوه بر حرمت مادی، دارای شان معنوی نیز گردیده است. مفاهیم علوم آبی در این سه دهه اخیر پیشرفت های چشمگیری نموده است، با این حال هنوز آبیاری و مدیریت منابع آب در بسیاری از نقاط ایران براساس روشهای سنتی (که محتاج اصلاحات فراوان است) صورت می گیرد، با توجه به منابع محدود آب و خاک در ایران و توزیع غیر یکنواخت آن در سطح کشور باید سعی کرد با برنامه ریزی دقیق از منابع آب فصلی و سایر منابع به نحو صحیح استفاده نمود و از تکنیک ها و تجارب علمی نوین در گسترش سطح کشت آبی بهره جست.

یکی از راههای استفاده بهینه از منابع آب به کار گیری روشهای مدرن آبیاری است و با توجه به اینکه اکثر آب مورد استفاده در ایران در زمینه کشاورزی است مدیریت صحیح در این زمینه بسیار حائز اهمیت است.

افزایش کارایی مصرف آب با برنامه ریزی صحیح و به کار گیری روش های مناسب آبیاری دو راهکار استفاده بهینه از آب است. از طرفی ارزیابی کارایی یک روش آبیاری مستلزم بررسی آن در شرایط مزرعه است که نتیجه این ارزیابی موجب افزایش کارایی مصرف آب در آن روش خواهد شد. روش آبیاری زیر سطحی در ایران در سالهای اخیر مورد توجه قرار گرفته و تحقیقاتی در این زمینه انجام شده است. ولی این روش (آبیاری زیر سطحی به کمک لوله های سفالی) در مقیاس صنعتی هنوز صورت نگرفته و امید است در سالهای آتی بتوانیم از این روش آبیاری استفاده کنیم.

به منظور ابداع و توسعه روش های آبیاری که قادر به تأمین نیاز آبی گیاهان به طور مؤثر و  با راندمان بیشتر باشند، روش های آبیاری متنوعی در گذشته ابداع شده اند . سیر تکامل بهره گیری از این گونه روش ها ، به موازات پیشرفت های فنی و تکنولوژیکی،  از آبیاری سطحی به روش های آبیاری تحت فشار بارانی و قطره ای و اخیراً  نیز به سیستم های آبیاری زیرسطحی (تراوا، قطره ای زیرسطحی و سفالی) تغییر پیدا کرده است . هدف اصلی کلیه روش های آبیاری،  ایجاد محیطی مناسب از نظر رطوبت و تهویه در ناحیه توسعه ریشه گیاهان است .

آبیاری بارانی، تمامی سطح زمین و پوشش گیاهی از طریق ریزش قطرات ریز آب،  رطوبت مورد نیاز خود را تأمین می نمایند و بخشی از آب از طریق بادبردگی و تبخیر قطرات ریز در هوا تلف می شود . برای حذف و یا کاهش این تلفات روش های آبیاری قطره ای و زیرسطحی ابداع شده اند . در آبیاری قطره ای، آب به صورت  قطره از طریق قطره چکان ها ، مستقیم در سطح خاک پخش می شود و در اثر نفوذ، خاک اطراف ریشه را مرطوب می نماید. در کلیه روش های آبیاری سطحی سنتی و مدرن، درصدی از آب مورد استفاده به علت تبخیر از سطح خاک از دسترس گیاه خارج می شود. به همین دلیل، اخیراً استفاده از آبیاری زیرسطحی مورد توجه قرار گرفته است. در آبیاری زیرسطحی، ناحیه توسعه ریشه گیاهان در اثر نشت آب ، از انواع لوله های تراوا و روزنه دار مرطوب می گردد. از جمله این روش ها، آبیاری تراوای لاستیکی است که با وجود بهبود در یکنواختی توزیع آب ، به دلیل مشکلات زیست محیطی و گرفتگی منافذ در اثر ورود ریشه ها، تا کنون توسعه چندانی نیافته است. سایر روش های آبیاری زیرسطحی نیز هنوز در مرحله آزمایشات تکمیلی و بررسی سازگاری در راستای کشاورزی پایدار قرار دارند

 

 

 

 

 

کوزه چیست و آبیاری کوزه ای کدام است ؟

ریشه واژه کوزه ، کوی زه محلی که زه دارد و یا کوژ به معنای غوز است بدلیل برجستگی روی کوزه و یا اینکه کاهش زه در کوتاه مدت کو،زه می باشد .

کوزه از خاک رس خالص و پس از خارج کردن سیلت در اثر شستشوی خاک تولید در نتیجه رس خالص باعث پیوستگی مولکولهای رس که دارای وسع ترین سطح بین کانی های غیر فلزی می باشد به یکدیگر و کاهش آبگذری آن می گردد و پس از مدتی با تورم رس در اثر تماس با آب و از طرفی وجود املاح از خارج و تماس با محیط و دست که مقداری چربی بر روی جدار آن ایجاد می کند آبگذری اولیه را از دست داده و صرفا" مقدار کمی رطوبت از آن خارج و درنتیجه تبخیر باعث خنک شدن آب درون کوزه می گردد .

قیمت کوزه در گذشته بدلیل محدودیت منابع انرژی فسیلی بسیار گران و جزء لوازم مهم هر خانواده بود و برای حفاظت از آن اقدام به بافتن کمربندهایی از جنس پشم و بستن آن به قسمت برجستگی (کمر کوزه ) و طولی آن و نیز یک حلقه جهت اتصال به گلوی کوزه می نمودند . این اقدامات باعث حفاظت کامل کوزه در زمان نگهداری و حمل ونقل آن می گردید .

اینجانب علیرغم تحقیقات بسیار در کتابخانه ملی و مناطق مختلف کشور خصوصا" استان یزد و در هیچ منبع تاریخی اشاره ای به استفاده از کوزه جهت آبیاری محصولات کشاورزی ندیدم .

درگذشته خشکسالی ها قالب پیش بینی دقیق نبوده و امکاناتی که برای تولید آنهمه کوزه که بتواند به جبران خشکسالی غذای جوامع را تامین کند وجود نداشت چنانچه غیر از این می بود باید اثری از آن مزارع و یا نمونه های کوچکی بر جای مانده و یا در تاریخ و سفرنامه ها بدان اشاره ای می گردید.

مرحوم مهندس پرهام جواهری از سال 52 بر روی آبیاری کوزه ای کار کردند و گزارش پژوهشی آن منتشر گردیده در بسیاری از کشورها از ظروف سفالی منطقه خود برای این تحقیق سود جسته اند ( مهندس پرهام جواهری در سال 1371 در کمیته فنی سازمان تحقیقات کشاورزی ضمن رد کامل آبیاری کوزه ای پروژه اینجانب را تایید وامکان توسعه فراگیر آنرا ممکن اعلام نمودند)

(افرادی تلاش می کنند با عنوان مجهول لوله های کوزه ای و در حالیکه حتی معنی این عنوان را نمی دانند از یافته های علمی کاربردی اینجانب سوءاستفاده نمایند ، بحرمت علم نام ایشان را نمی برم و در صورت نیاز دوستان اسنادی را ارائه خواهم داد تا همگان از اندیشه و افکار و جایگاه این شخص استحضار یابند ،البته اسناد رسمی )ضمنا" ایشان و گروهی دیگر جهت تخریب طرح سعی دارند این پروژه را به کوزه ربط دهند و باتوجه به اینکه کوزه هیچ قابلیتی برای استفاده در سیستم و تولید محصولات کشاورزی حتی در یک سال زراعی را ندارد این پروژه را تحت تاثیر واژه کوزه قرار دهند ظاهرا" آقایان به آجر هم می گویند کوزه آجری ، به سفال سقف هم میگویند سفال سقف کوزه ای ، به گلدان ، گلادان کوزه ای و هر شکل ساخته شده از سفال را با یک پسوند کوزه عنوان می کنند. البته این نهایت رنجی است که از عدم قابلیتهای خود می برند .

آبخوان سفالی نام قطعاتی است که در پروژه آبیاری زیرسطحی مورداستفاده قرار می گیرد و دارای مفهومی کامل و علمی است.

 

آبخوان سفالی چیست ؟

آبخوان سفالی کپسولی استوانه ای شکل است که یک شبکه با قطر معین در بالای آن جهت استقرار واشر و سراهی ایجاد و دارای ضخامتهای متفاوت و از ترکیبات مختلف کانیهای غیر فلزی تولید می گردد. ترکیبات مواد اولیه ،شکل فیزیکی ، قطر ، طول ، شرایط تولید و پخت و ... این امکان را بوجود می آورد که بتوان قابلیت آبدهی هر آبخوان را تا هر میزان تغییر داد و بسادگی امکان استفاده از آن در سیستم مدرن طراحی شده وجود دارد ،سالها قابلیت آبدهی خود را حفظ و پس از 15 تا 20 سال با حرارت 600 درجه مجددا" قابل استفاده و بهمین ترتیب صدها سال امکان استفاده ازآن وجود دارد . ساخت یک آبخوان با دهها ویژگی و کاربردی کردن آن در یک سیستم اجرایی سالها تحقیق نفس گیر راطلبیده ،و به دهها سوال پاسخ داده شده

آبخوانهای سفالی در دو اندازه مختلف در بین دهها آبخوان با مشخصات مختلف انتخاب و توصیه گردیده ، یکی جهت استفاده در گروه صیفی جات و پاره ای گونه های همگون و دیگری جهت استفاده در باغات و درختان غیرمثمر و پاره ای گونه های دیگر .

جهت کشت گونه های پر تراکم از آبخوانهای ویژه ای استفاده می گردد که با دو شبکه ابتدا و انتهایی به یکدیگر متصل و در سیستم زیر سطح قرار می گیرند .

 

 

 

 


 

 

آبیاری کوزه ای به عنوان یک روش قدیمی آبیاری گیاهان و درختان مخصوصا در مناطق خشک و نیمه خشک مطرح بوده است. به منظور بررسی اثر فشار آب و حجم کوزه در میزان تراوش از کوزه، آزمایشهایی در قالب طرح آماری کرت های خرد شده با 4 سطح مختلف فشار آب (فشارهای 20، 50، 100 و 200 سانتیمتر ستون آب) و 3 اندازه کوزه (0.5 لیتر، 5 لیتر و 15 لیتر) در محل آزمایشگاه هیدرولیک گروه آبیاری و آبادانی دانشکده کشاورزی دانشگاه شهید چمران اهواز انجام گردید و میزان تراوش آب از کوزه ها پس از 4 ساعت اندازه گیری شد. نتایج نشان داد که در هر فشار مختلف ستون آب، بین حجم کوزه و دبی آب عبوری از آن یک رابطه خطی وجود دارد به طوریکه در یک فشار آب ثابت هر حجم کوزه زیادتر باشد دبی تراوش کوزه نیز بیشتر است. لذا در مناطقی که امکان افزایش فشار آب در سیستم آبیاری کوزه ای وجود ندارد می توان از کوزه های بزرگ تر استفاده کرد تا دبی آبیاری افزایش یابد. همچنین در کوزه های با حجم یکسان، یک رابطه خطی بین فشار آب و دبی ترواش کوزه وجود دارد به گونه ای که با افزایش فشار آب، دبی تراوش کوزه نیز افزایش می یابد. بدین ترتیب در مواردیکه امکان استفاده از کوزه بزرگ تر وجود ندارد می توان با افزایش فشار آبیاری، دبی آبیاری را افزایش داد. ضمنا افزایش سطح تراوش کوزه ها نیز باعث افزایش دبی تراوش می شود.


 
 

آبیاری کوزه ای سنتی

در اقلیم خشک یا نیمه خشک ایران ، انتخاب روش های آبیاری بهینه، نه تنها یک فن، بلکه یک هنر است. روش های سنتی آبیاری، همراه با نوآوری های جدید، هنوز هم می توانند کاربرد داشته باشند. یکی از آنها آبیاری کوزه ای است.

آبیاری کوزه ای در واقع یکی از روشهای سنتی آبیاری در مناطق خشک است که تا همین پنجاه سال پیش هم در حاشیه کویر لوت و اطراف یزد و اردکان رایج بود. در این روش گودالی را در زمین حفر می کردند و کوزه بزرگی را در آن قرار می دادند. آنگاه اطراف کوزه را با مخلوطی از خاک و کود حیوانی پر می کردند و بعد بذر سبزی و صیفی جات 

را در اطراف آن می کاشتند که محصول خوبی هم می داد و برای رفع نیاز مردم آن سامان خشک و بی آب بسنده بود.

متاسفانه این روش سنتی آبیاری (که ثمره قرنها تجربه مردم ما بود) تقریبا از پنجاه سال پیش منسوخ شد . علت آن بود که کارگذاری و پر کردن کوزه های سفالین به نیروی کار زیادی نیاز داشت، و نیز عملیات شخم زدن با ماشین آلات کشاورزی را دشوار می کرد زیرا کوزه ها بر اثر وزن و فشار این ماشین ها می شکستند. همچنین بر اثر احداث راههای جدید و رواج وسائط نقلیه نو مثل کامیون این امکان به وجود آمده بود که سبزی و میوه و صیفی جات را از مناطق دیگر به نواحی کم آب و خشک منتقل کنند. و بالاخره ورود موتور پمپ و امکان حفر چاه های عمیق آخرین ضربه را بر روش آبیاری کوزه ای وارد کرد و این سنت هم مثل خود کوزه ها زیر بار و فشار ماشین شکست. اما خیلی زود معلوم شد که ماشین در همه جا نمی تواند جای روش های سنتی را بگیرد.(همچنان که چاههای عمیق و موتور پمپ هم نتوانستند مثل قناتها زمینه بهره برداری پایدار از منابع آب زیرزمینی را فراهم سازند و خانه های به اصطلاح مدرن هم در گرمای کویر با آن در و پنجره های آهنی شان! نتوانستند جای خانه های کاه گلی را بگیرند.)

آبیاری کوزه ای روش بسیار کم مصرفی است که خاصیت "خود تنظیمی" دارد و از هدر رفتن آب گرانبها جلوگیری می کند. با آبیاری کوزه ای حتی می توان از آبهایی که میزان شوری آنها بیش از حد معمول است، در کشاورزی استفاده کرد. حالا مدتی است که مزایای آبیاری کوزه ای در سطح جهانی باز شناخته شده و عده ای تلاش میکنند که آن را به اصطلاح مدرنیزه کنند.

واقعیت این است که ایران در منطقه ای نیمه خشک و حتی خشک واقع شده و مردمان این سرزمین از عهد باستان با مشکل کمبود آب در بسیاری از نقاط ایران رودررو بوده اند. اما برخی از کارشناسان می گویند که بخش کشاورزی ایران می تواند چند برابر نفت درآمد داشته باشد و دلیلی که برای مدعای خود می آورند این است که ایران به خاطر اقلیم ویژه که دارد می تواند در هر چهار فصل در مناطقی از این سرزمین پهناور محصولات متنوع کشاورزی تولید کند. حتی اگر این ادعا را هم بپذیریم، مشکل بزرگ در راه تحقق آن تامین آب شیرین است کیمیایی که همیشه بر سر آن جنگ و دعوا بوده است. منابع آب تجدید پذیر در کشور ما قابل افزایش نیست و گاهی هم خشکسالی های ویرانگر داریم. با این همه ، گرچه منابع آب کشورمان محدود است، اما با استفاده از همین منابع و جلوگیری از به هدر رفتن آب می توانیم بر میزان تولیدات کشاورز بیافزاییم. در واقع مشکل اصلی در نادرست بودن شیوه آبیاری ماست به طوری که تنها بخشی از منابع آب نصیب گیاهان می شود و بخش بزرگتر به هدر می رود

روش دیگر برای استفاده بهینه از آب "آبیاری زیر سطحی" است. در این روش ، شبکه ای از لوله های لاستیکی استفاده می شود که در عمق حدود ۳۰تا ۴۰سانتی متری زمین کار گذاشته می شوند. اگر این کار به درستی صورت بگیرد ، سطح خاک خشک می ماند و کل آب به مصرف رشد گیاه می رسد. در روش زیر سطحی امکان استفاده از ماشین آلات سنگین کشاورزی وجود دارد اما چند مشکل عمده راه را بر استفاده از این روش تنگ کرده اند: یکی اینکه هزینه استفاده از این روش بسیار زیاد است. در این روش برای آبیاری محصولات عمده زراعی باید بین هر دو خط لوله کشی۷۰ سانتی متر فاصله باشد. در نتیجه برای تجهیز هر هکتار زمین به حدود ۱۴کیلومتر لوله نیاز است.

مشکل دوم این است که گیاه به تدریج به درون قطره چکانها و یا منافذ لوله های متخلخل ریشه می دواند، و سرانجام لوله ها به طور کامل مسدود می شوند. مشکل سوم این است که برخی لوله های متخلخل همچون لوله های لاستیکی ، از مواد بازیافتی مانند تایر اتومبیل درست می شوند که حاوی مقداری کاد میم است. کاد میم هم یک عنصر فلزی سنگین است که خاک و غذا را آلوده و مسموم می کند. یک مشکل دیگر توزیع نا همگون آب از منافذ این لوله ها است : منافذ به طور یکنواخت باز نمی شوند ، در نتیجه آب در بعضی قسمتها تلف می شود و رطوبت ان به سطح خاک می رسد و سطح خاک شوره می بندد . همچنین ریشه گیاهان می توانند به داخل منافذ بزرگتر نفوذ و رشد کنند .

توزیع رطوبت در بهترین حالت ، در منطقه ریشه گیاه در روش آبیاری زیر سطحی است . در این حالت سطح خاک خشک می ماند و نشت تدریجی آب از لوله متخلخل به گونه ای صورت می گیرد که تلفات به سمت عمق وجود نداشته باشد .

در مورد آبیاری کوزه ای قبلا هم اشاراتی داشتیم ، و اکنون اضافه می کنیم که تراوش آب از جداره کوزه های سفالی کاربردهای مختلفی را سبب شده است. مهمترین این کاربردها نگهداری و خنک کردن آب است . آبی که از جداره کوزه تراوش می کند ، بر اثر مکش مولکولی هوا به بخار تبدیل می گردد و به ازای هر میلی لیتر ، ۵۳۰کالری انرژی به صورت گرما از جداره کوزه خارج می شود. این فرایند آب داخل کوزه را خنک می کند .

کاربرد دیگر کوزه ، تصفیه فیزیکی آب در مناطقی است که در تهیه آب آشامیدنی مشکل دارند. در این مناطق ، آب را پس از ته نشین شدن مواد معلق آن ، درون کوزه ای می ریزند.

به تدریج آب زلالی از جداره کوزه تراوش می کند و در ظرفی که زیر کوزه قرار دارد ذخیره می شود .

کاربرد مهمتر کوزه در آبیاری بوده است. ساده تر ین مثال برای این روش آبیاری کوزه های سبزی هستند که در مراسم نوروز مورد استفاده قرار می گیرند .

جداره کوزه سفالی ، بر خلاف جداره لوله های متخلخل لاستیکی ، دارای خصوصیاتی است که آن را با خاک هماهنگ می کند. بنابراین هدایت هیدرولیکی میان جداره کوزه و خاک قطع نمی شود و نوعی اثر متقابل میان آنها به وجود می آید که می توان آن را خاصیت" خود تنظیمی" نامید. تنظیم خود کار میزان آب دهی به خاک فقط در روش های پیشرفته و پر هزینه آبیاری که مجهز به ساز و کار های کنترل و هدایت خودکار مصنوعی هستند وجود دارد(برای مثال تانسیومتری را در خاک قرار داده و هر وقت پتانسیل آن کمتر از حد تعریف شده برای دستگاه شد آبیاری شروع می شود و به مجرد اینکه پتانسیل خاک به حد مطلوب که برای دستگاه تعریف می شود رسید دستگاه آبیاری به طور اتوماتیک قطع می شود.)  و حال آنکه کوزه قدیمی خودمان هم همین کار را انجام می دهد. پس از کارگذاری کوزه در خاک ، جداره کوزه تحت تاثیر مکش خاک خشک ، آب بیشتری به خاک می دهد. اما یکی دو روز بعد که خاک اطراف کوزه به حد کافی مرطوب شد، آب دهی کوزه به خاک کاهش می یابد. سپس با رشد گیاهان در منطقه مرطوب اطراف کوزه و کاهش رطوبت خاک، کوزه آب دهی خود را از سر می گیرد این ساز و کار از نفوذ آب به اعماق بیشتر ممانعت می کند و سطح خاک نیز چندان خیس نمی شود . در نتیجه کارایی آب (یعنی وزن محصول تولیدی به کیلو گرم به ازای هر متر مکعب آب مصرف شده ) به حداکثر ممکن می رسد .

در حال حاضر سیستم های سفالی مختلفی ابداع شده اند که یا به صورت تحت فشار (با استفاده از پمپ آب ) یا به صورت ثقلی (با استفاده از فشار اندک ناشی از اختلاف سطح)کار می کنند. این روش ها را "کپسول سفالی" می نامند و وجه مشترک میان آنها این است که قطعات سفالی با استفاده ا لوله های رابط به یکدیگر متصل می شوند . دو مشکل عمده در استفاده از این روش ها وجود دارد که یکی هزینه زیاد و دیگری قرار گرفتن قطعات آنها در سطح یا عمق کم خاک است که مانع استفاده از ماشین آلات برای انجام عملیات کاشت ، داشت و برداشت می شود .

به دلیل اشکالات نامبرده در آبیاری کوزه ای کشاورزان در استفاده از این روش محرومند. به این دلیل از روش زیر سطحی استفاده می شود.

این روش که ترکیبی از روشهای کوزه ای و زیر سطحی است مبتنی بر استفاده از لوله هایی است که به روش زیر سطحی در عمق خاک کاشته می شوند اما جنس آنها به جای لاستیک سفال است و از ساز و کار اختلاف سطح برای هدایت آب در آنها استفاده می شود.

سفال در خاک تجزیه نمی شود و خاک را آلوده نمی کند. نمونه هایی از لوله های سفالی غیر متخلخل که از آنها برای انتقال آب استفاده می شده در خرابه های باستانی کشور سوریه یافت شده که با آنکه بیش از پنج هزار سال از عمر آنها می گذرد هنوز هم سالم باقی مانده اند، از آن جالبتر شبکه انتقال آب با لوله های سفالی است که در حفریات باستان شناختی "شهر سوخته" در سیستان و بلوچستان یافت شده است.

لوله های سفالی که پس از سالها تحقیق و آزمایش تولید شده خاصیت آب دهی و مقاومت زیادی دارند این لوله ها با طول حدود ۳۳و قطر خارجی ۲تا ۳سانتی متر تولید و با اتصالاتی از جنس مواد پلاستیکی به هم متصل می شوند. بدین ترتیب خطوط لوله متخلخل و انعطاف پذیری به وجود می آید که به صورت یک شبکه زیر سطحی در عمق مناسب خاک نصب می شوند (بسته به اینکه کشت زراعی ،باغی ،بوته کاری یا فضای سبز باشد، عمق کار گذاری لوله ها کار می کند).

آب با فشار کمی که از اختلاف سطح زمین و عمق کار گذاری لوله ها ناشی می شود ، در لوله ها جریان می یابد و به تدریج به خاک نشت می کند. مکش خاک خشک به بیرون آمدن آب از لوله های سفالی کمک می کند . با مرطوب شدن خاک اطراف لوله ها مکش و آب دهی به خاک کاهش می یابد. این همان فرآیندی است که پیشتر با اصطلاح "خود تنظیمی" از آن یاد کردیم. استفاده از سفال مزایای دیگری نیز نسبت به لوله های لاستیکی دارد. یکی اینکه هزینه تولید آن بسیار کمتر از لوله های لاستیکی است دیگر اینکه آب دهی لوله های سفالی بر خلاف لوله های لاستیکی یکنواخت است. این مزیت مانع اتلاف آب در اعماق بیشتر یا خیس شدن سطح خاک می شود یعنی تبخیر سطحی حذف می شود و از آب بدون تجمع نمک در سطح خاک و شوره بستن حداکثر استفاده می شود.

مزیت دیگر این است که خاک و انرژی مورد نیاز برای تولید لوله های سفالی در کشور نامحدود است و همین مزیت سبب می شود که هزینه تولید این لوله ها نسبت به لوله های لاستیکی و پلی اتیلن به یک چهارم تقلیل می یابد.

دکتر باستانی بررسی میزان عملی بودن نظریه خود از سال ۱۳۷۰به بررسی عملکرد روش آبیاری زیر سطحی در منطقه ای واقع در کرج پرداخت . این روش آبیاری با لوله های سفالی جمعاِ در ۲۰قطعه مورد آزمایش قرار گرفت. به تدریج بخشی از تحقیقات نیز در زمینه بازدهی کود شیمیایی و استفاده از آب شور در آبیاری درختان پسته توسط دو تن از همکاران او به اجرا در آمد که به صورت دانشنامه دکتری از سوی آنان ارائه شد. دکتر باستانی برای مقایسه بازده روش های مختلف آبیاری یکی از قطعات تحقیقاتی را چهار قسمت نمود و در هر چهار قطعه ذرت دانه ای کاشت اما در یکی از قطعات از روش آبیاری شیاری، در دومی از روش آبیاری بارانی ، در سومی از روش آبیاری قطره ای و در چهارمی از روش آبیاری زیر سطحی ابداعی خود استفاده کرد.

مزایای آبیاری کوزه ای

  • صرفه جویی آب به میزان حداکثر.
  • افزایش کمی و کیفی محصول.
  • صرفه جویی سم و کود تا 50%.
  • صرفه جویی انرژی
  • عدم نیاز به تسطیح و تراس بندی.
  • از بین رفتن تدریجی علفهای هرز.
  • قابل استفاده از مزارع و باغات تا باغچه منازل و گلدانها.
  • جلوگیری از شیوع آفات.
  • کاهش آلودگی محیط زیست.
  • عدم مزاحمت برای ماشین آلات و کارگران.
  • مصونیت از سرما و گرما.
  • مصونیت از آسیب و
  • مصونیت از حیوانات و جوندگان.
  • اکسیژن رسانی به ریشه و کاهش نیاز به شخم.
  • عدم نیاز به جوی و پشته و پوشش کامل زمین زراعی.
  • قابلیت کنترل اتوماتیک.
  • کاهش آلودگی سفره های آبهای زیرزمینی.
  • طول عمر سیستم (بسته به نگهداری و سرویس بین 15 تا 30 سال
  • عدم تاثیر وزش باد.
  • گسترش بیشتر ریشه.
  • قابل استفاده در هر نوع آب و خاک و هوا.
  • کاهش هزینه کارگری.
  • عدم سله و فرسایش خاک.
  • صرفه جویی اقتصادی.

معایب آبیاری کوزه ای

  • لوله گذاری در زیر خاک: چون در عمق 10 تا 60 سانتیمتری خاک نصب می گردد، طبعا هزینه شیار کنی را به همراه دارد .
  • ثابت بودن سیستم: محدودیت دیگر آن است که چون سیستم فیکس بوده و بعد از اجرا، تغییرات در اجزای آن و یا جابجایی، هزینه بر است، پس باید در مرحله طراحی، تمام پیش بینی های لازم، انجام گیرد.
  • زمینهای سنگی و کوهستانی: در زمینهایی که شیار کنی در آنها نا ممکن یا خیلی مشکل است، مانند سنگی و کوهستانی، سیستم تراوا مناسب نمی باشد.

قابلیت آب دهی و عمر مفید اولیه و ثانویه

·         قابلیت ابدهی آبخوانها همانگونه که اشاره گردید قابل تغییر و متناسب با گونه های گیاهی می باشد ولی نیاز به تنوع زیاد در آبدهی نیست و می توان با افزایش زمان ابیاری به نیاز آب پاسخ داد ، عمر مفید آبخوانها بستگی مستقیم به ترکیب مواد آن و حداقل 15 سال با رعایت امکان استفاده از آبهای با املاح بالا و بسیار سخت می باشد درحالیکه بعد از پانزده سال با یک شستشوی کامل و تخلیه مجددا" مورد استفاده قرار می گیرد و در صورت کاهش آبدهی با دمای 600 درجه مجددا" پخته و تمامی املاح تبخیر و تا دهها و صدها سال به همین ترتیب قابل بهره برداری مجدد می باشد و بصورت کالای سرمایه ای به ارث خواهد رسید .

·         کلام آخر

این روشهای آبیاری هستند که آب مصرف می کنند نه گیاهان و این رژیم های آبیاری هستند که اثرات ویران کننده و یا سازنده در خاک ایجاد می کنند

در روشهای فعلی آبیاری به دلیل اشباع خاک و عدم امکان جذب ، گیاهان از رشد بازمانده و انرژی زیادی را صرف خارج کردن اب اضافه خاک از طریق جذب و تعریق می نمایند تا خاک را که توسط ما اشباع گردیده به تعادل برسانند . متأسفانه نیاز آبی گیاهان را تابع تبخیر و تعرق پتانسیل اعم از تبخیر از سطح خاک و گیاه برشمرده و اعمال می کنند که با تغییر روش آبیاری از غرقابی به قطره ای مبنا را 75% یا 50% و یا هر عدد دیگری قرار داده و اعمال می نمایند ، درحالیکه علیرغم کاهش نسبی نسبت به آبیاری غرقابی بدلیل نوع حرکت مستقیم آب از سطح به زیر سطح باز هم اشباع در پروفیل های مختلف از جمله سطح ایجاد و ضمن تخریب ساختمان خاک و ایجادسله ، مانع از خروج گازهای مضر و تهویه مطلوب و پایداری جمعیت میکروارگانیسم ها و.... می گردد .

نیاز آبی که امروز مطرح است نیاز تابع است نه نیاز آبی گیاه ، نیاز تابع ، نیاز تابع تبخیر و تعرق پتانسیل نیست بلکه نیاز تابع رژیم آبیاری است ،

به عبارتی ساده ما با روش مثلا" آبیاری قطره ای مقادیری آب را در شعاع معینی اعمال می کنیم ، صرفنظر از اثرات آبیاری بر مواردی که قبلا" اشاره گردید سطح مشخصی از خاک را مرطوب می کند که این میزان رطوبت به تبع تبخیر از سطح خاک چه به دلیل دما یا باد از انتفاع خارج گشته و از طرفی به دلیل وجود سله در خاک به تبع صعود موئینه و اثر دمای محیط تا عمق معین خاک آب از زیر سطح به سطح آمده و تبخیر ادامه می یابد .

از طرفی به دلیل وجود نیروی ثقل مقادیری آب نیز بصورت نفوذ عمقی از دسترس خارج می گردد که این میزان تابع نیروی ثقل می باشد و از جهت سوم نیز همانگونه که اشاره گردید گیاه جهت ایجاد تعادل رطوبتی در خاک دست به اقدام زده و آب را از خاک خارج و توسط روزنه های اندامی به تعرق درمی آورد که تابع شرایط سخت گیاه است (تابع تبخیر از گیاه ) و مقداری نیز تابع نیاز واقعی گیاه است .

با عنایت به اینکه رژیم آبیاری باعث تبعیت های چهارگانه می شود و هر رژیم ابیاری باعث افزایش و یا کاهش اثرات تابع می گردد ، تغییرات میزان آب اعمالی در رژیم را با نگاهی خطا تابع تبخیر و تعرق پتانسیل فرض و اعداد 100% یا 75% تبخیر و تعرق و یا هر عدد دیگری در نظرگرفته و اعمال می نمایند .

این در حالیست که

·         1)آب را تابع انرژی محیط اعم از دما و باد قرار داده و نابود می کنند ، ( اثرات سوء بماند )

·         2) آب را تابع نیروی ثقل خود به عمق و یا شعاع غیرقابل بهره برداری می رسانند

·         3) آب را تابع تلاش گیاه برای بقا از طریق روزنه ها (صرف نظر از اثرات مخرب) به اتمسفر می فرستند، اثرات مضاعف تخریب به دلیل ایجاد رطوبت بسیار مضر در محیط مزرعه و باغ که به آن خواهیم پرداخت بماند. ما با روشهای فعلی آبیاری و ارائه فرمولهائی که خود بر اثر روش غلط تعریف کرده ایم ضمن نابودی منابع محدود آب ، زمینه تخریب هر چه بیشتر حیات خاک ،اتمسفر خاک ، ساختمان خاک ، موادغذائی خاک گردیده و مانع از پدیدار شدن قابلیت های نهفته در طبیعت گردیده ایم که به آن خواهیم پرداخت .

نتیجه می گیریم نیاز آبی گیاهان تابع تبخیر و تعرق پتانسیل نیست و نیاز غلط اعلام شده ، تابع رژیم آبایری بوده و این رژیم آبیاری است که تابعیت های چهارگانه را ایجاد نموده در حالیکه فقط یک تابع آنهم تابع نیاز خالص معیار است ، و باید بگونه ای روش آبیاری ایجاد کنیم که تابع نیاز خالص باشد و به همین دلیل افتخار می کنیم که می توانیم نیاز خالص را بعنوان نیاز واقعی در رژیم آبیاری تعریف کنیم ، رژیمی که بتواند نیاز واقعی گیاه و خاک به آب را تامین و تمامی عوامل بازدارنده در روند تعادل طبیعی خاک را حذف نماید ، اثری بر خاک و به تبع آن بر گیاه می گذارد که باعث ارتقاء تمامی خصوصیات و صفات ژنتیکی نهفته در گیاه گردیده و گیاه را به روند تکاملی مطلوب و طبیعی می رساند .

مواردی که در دستاوردهای طرح به آن اشاره گردیده از همین جا نشأت می گیرد .

 

از تمامی دست اندر کاران آبیاری در کشاورزی اعم از دانشجو ، اساتید کشاورزی مصرانه می خواهیم فراموش کنند معادلات خطائی را که جهت آبیاری بکار می برند ،

شاید خیلی سخت است برای کسانیکه تاکنون علم آبیاری را بر اساس معادلات خطا ترویج ، آموزش داده و بکار می بسته اند ، درک کنند که هیچ یک از علوم فعلی پایه و اساس در مقابل آورده های نوین علمی ندارد، بهتر است هر چه زودتر حقیقت را بپذیریم و در مقابل علم سر تعظیم فرود آوریم.

نیاز آبی تابع چندین فاکتور مختلف از جمله تبخیر و تعرق پتانسیل محیط می باشد کمااینکهتبخیر تعرق پتانسیل در مواردی بسیار کم و در مواردی کمترین تاثیری بر نیاز آبی ندارد ،

تحقیق کنید و به داده های دورانهای قبل که بر اساس تبخیر و تعرق پتانسیل میزان آب آبیاری تعیین می گردید توجه نکنید ، در مقالات تقدیمی با نمودارهای تعیین کننده نسبت کارآئی مصرف آب و مقایسه آن پی خواهید برد که اصولا" علم آبیاری ،خاکشناسی ،میکروبیولوژی ، فیزیولوژی گیاهی ، ژنتیک ، گیاه شناسی باید بازنویسی گردد و اصلاحات اساسی بر اساس داده های جدید صورت گیرد .

تصاویر زیر که از آزمایشات حرکت و میزان رطوبت دروش آبیاری زیر سطحی تهیه گردیده نشان می دهد: برای مثال دو لیتر آب دریک بافت خاک چه شعاعی را با چند درصد رطوبت ایجاد و حرکت رطوبت و تبخیر احتمالی و جذب گیاه در طی روزها اندازه گیری می گردد

 

نظرات 12 + ارسال نظر
محمد پنج‌شنبه 18 آبان‌ماه سال 1402 ساعت 13:19

سلام وقت بخیر ممنون میشم منابعی که استفاده کردین حتما بزارید با تشکر

سید بهروز زیدی پنج‌شنبه 22 تیر‌ماه سال 1402 ساعت 23:52

سلام دوست عزیز
دقیقا توابع را به درستی تشریح نموده اید ودقیقا تابع نیاز آبی قالب گیاه مد نظر طرح آبیاری باید در نظر گرفته شود وباید با دید صنعتی ومهندسی به ساختار شبیه سازی خودتراوایی جسم که قابلیت هدایت هوشمند باشد را تولید شود

علی غفاری پنج‌شنبه 25 خرداد‌ماه سال 1402 ساعت 15:21

بسیاردقیق ,علمی وآموزنده بود ولی آیا این تجهیزات ووسایل جهت این نوع آبیاری در همه جای ایران مثلا دررفسنجان فراهم است وموسسه تحقیقات پسته کشور هم ازاین سیستم آبیاری اطلاع دارد واستفاده نموده است چون عمل مهم است.

علی عرفانی چهارشنبه 7 آبان‌ماه سال 1399 ساعت 11:02

با عرض سلام و خدا قوت . ممنونم از مطالب مفیدی که در اختیار گذاشتید . من قصد احداث باغ پسته در خراسان رضوی دارم .چجوری میتونم جهت مشاوره با شما تماس بگیرم .ممنون میشم

ردح الله دهقان دوشنبه 28 مرداد‌ماه سال 1398 ساعت 21:25

سلام و خسته نباشید، برادر اگه مقدور هست ازتون مشورت بگی م برای احداث باغ نخل در جندب با تشکر، 09397338215

فرهنگیان سه‌شنبه 16 بهمن‌ماه سال 1397 ساعت 06:26

سلام
بسیار مشتاقم که با توجه به کمبود آب از این روش استفاده کنم و نیاز به راهنمایی دارم. شماره تلفن من ۰۹۱۷۱۱۷۹۴۷۲ هست از همه عزیزانی که اطلاعاتی در این زمینه دارند ممنون میشوم که راهنمایی کنند. با تشکر

ُُهمشین سه‌شنبه 13 شهریور‌ماه سال 1397 ساعت 16:54

آیا وقت مصاحبه میدهدجهت یک سایت خبری پژوهشهای شما الان مثل خون در بدن لازمه کشورمان هست

مسعود جمعه 19 خرداد‌ماه سال 1396 ساعت 18:06

سلام این شماره موبایل من هستش ممنون میشم یه کانال تلگرامی درست کنین و اطلاع رسانی و تبادل نظر کنیم 09391772127

داوودحسینی جمعه 9 مهر‌ماه سال 1395 ساعت 22:51

باسلام خدمت هموطن عزیز بنده خودم باسرمایه اولیه خودم میخواهم300عدداز درخت پسته خودم را ازطریق ابیاری کوزه ای ابیاری کنم چندنمونه کوزه زیرسرکردم که دارم روی استقامتشون وخروجی اب امتحانشون میکنم حتا یه منبع اب 20هزارلیتری استوانه ای هم کنارملکم نصب کردم چاله هاهم کنده ام میخواهم دو جور کوزه کاربزارم به راهنمایی احتیاج دارم اگر لطف کنید یه شمار تماس برام بفرسید تا تماس بگیرم تا از تجربه شماهم نهایت استفاده راهم ببریم که اگرجواب بده در رفسنجان میتوانم بزرگترین خدمت وگامی برای کشاورزان کردباشم9133910697

هادی سه‌شنبه 22 تیر‌ماه سال 1395 ساعت 10:23

سلام لطفا جهت تهیه کوزه و مشاوره و انجام تماس بگیرید
09124315569

مصطفی کریمی جمعه 7 خرداد‌ماه سال 1395 ساعت 22:16

سلام
مصطفی هستم از اصفهان.
مایل هستم با نویسنده مقاله فوق در مورد ابیاری کوزه ای تماس بگیرم و در مورد چگونگی اجرا و بهره برداری از این روش مشورت بگیرم و در صورت امکان علاقمند به اجرایی کردن این روش هستم.
شماره تماسم 09132100329
ممنون میشم.
منتظر هستم.
با تشکر.

محسن جارالهی جمعه 3 بهمن‌ماه سال 1393 ساعت 20:16

چگونه میتوان کوزه های سرامیکی را تهیه نمود . من نوشتار شما را مطالعه نمودم واز زحمات شما به عنوان یکی از ساکنین کره خاکی متشکرم ومشتاق به دیدار با جمابعالی و استفاده ازعلم وتجربیات شماهستم تلفن تماس بنده 09123401740 میباشد ممنون میشوم اگر با بنده تماس حاصل فرمایید. باتشکر محسن جارالهی

برای نمایش آواتار خود در این وبلاگ در سایت Gravatar.com ثبت نام کنید. (راهنما)
ایمیل شما بعد از ثبت نمایش داده نخواهد شد