نقش فناوری اطــلاعات (IT) در زندگی بشر

مقدمه :

    بیل گیتس ، رییس شرکت مایکروسافت در یکی از کتاب هایش می نویسد : نقش رایانه در زندگی بشر شگفت انگیز است . ولی مهم این است که رایانه درزمره ارزش های انسانی تعریف شود . به عنوان پدر یا فرزند. در سال 1999 وقتی سران کشورهای صنعتی در مجمع گروه 8 ، در اجلاس اوکیناوا برای بررسی بخشودگی بدهی برخی از کشورهای جهان سوم گرد هم آمدند و کاهش شکاف دیجیتالی به این کشورها ICT توسعه برای به جای بخشودگی ، مبلغی را اختصاص دادند . برخی از کشورها در واکنش به این اقدام ، رایانه ها را به آتش کشیدند و شعار بشریت به نان نیاز دارد نه رایانه را سر دادند .

این گونه مسایل ، ذهن برنامه ریزان کشورهای مختلف - چه توسعه یافته و چه در حال توسعه - را به خود مشغول کرده است که به کدام یک از این شکاف ها باید اولویت داد و آیا اساسا ابزاری است که باید از ان ICT می تواند چالش فقر را از سر راه بردارد ؟ و یا اینکه استفاده ابزاری کرد . بدیهی است که با یک ابزار نمی توان  مشکلات جهان را حل کرد.

     رایانه دقت و سرعت و توانایی ذخیره سازی اطلاعات خیلی زیاد ودسترسی سریع به انها با پیشرفت و دگرگونی علم و تکنولوژی کامپیوتر و کاربرد ان را میسر می کند. تحولی عظیم در زمینه های متفاوت مانند : پزشکی,هنری,تحصیلی,ارتباطات,جغرافیا و... به وجود اورده است.

     اساسا واژه ی ارتباطات ، بسیار قدیمی تر از مخابرات است . ارتباطات که معادل واژه انگلیسی Communication است ، در دوره های مختلف زندگی بشری کاربرد و مفهوم خاص خود را داشته است . به عبارتی ، پیش از انقلاب صنعتی ، به مفهوم مراودت و معاشرت بود و در دوران انقلاب صنعتی ، که جاده ها و سیستم های ترابری و راه های زمینی ، دریایی و هوایی و به قولی «شوارع» اهمیت بیشتری یافتند ، این اصلاح به این مجاری تعمیم یافت . باورود فناوری هایی چون تلفن و تلویزیون و تاثیر شگرف آن ها بر زندگی بشری و قبل از آن تلگراف ، پیشوند تله به این واژه یعنی Communication متصل شدکه معادل مخابرات در فارسی به آن تعلق گرفت . تاهمین اواخر نیز واژه هایی چون Telecommuter   ، Telemedicine ، Teledensity نیز رواج داشت ولی با آمدن اینترنت ، یعنی با مقبولیت و استفاده ی گسترده ی آن و پیدایش واژه هایی چون دهکده ی جهانی ( Global village ) و جهان سازی (Globalization ) و نزدیک شدن افراد و هم چنین برداشته شدن فواصل دور و ایجاد همجواری مجازی ، واژه Tele ، به تدریج از ابتدایCommunication و سایر واژه ها کنار می رود .

 فناوری اطلاعات (IT)
 

  وقتی به اطراف می نگریم ، اگر بتوانیم ببینیم چرا که نگاه کردن به منزله ی دیدن نیست همه چیز را در حال اطلاعات دهی و مرادوه می بینیم . همه چیز اطلاعات است . فرایند یادگیری اطلاعات منجر به آگاهی می شود . آگاهی توام با شناخت ، همان چیزی است که
 معرفت ( Knowledge ) خوانده می شود . به رفتاربه اضافه تعقل را خرد و رفتار توام با خرد را بخرادانه می خوانیم . عصر حاضر را عصر اطلاعات نامیده اند . در واقع در عصر اطلاعات ، حرکت از جامعه صنعتی به سوی جامعه ی نرم افزاری شکل می گیرد . در محیط جدید دیکرمهم نیست که عرصه ی فعالیت چه باشد ؛ این محیط همه عرصه های اقتصادی، سیاسی ، فرهنگی و غیره را تحت الشعاع قرار داده است .

ویژگی های عصر ارتباطات
    

      همانگونه که قبلا ذکر شد عصراطلاعات بر تمامی عرصه های زندگی تاثیر شگرفی گذاشته است . یکی از ویژگی ها و صفات این عصر ، طوفانی بودن محیط آن است . در واقع این ویژگی محصول انقلاب اطلاعات و ارتباطات است . انتقال سریع اطلاعات ، عامل طوفانی بودن آن است . یعنی آن قدر سرعت انتقال اطلاعات بالاست که ثبات محیط تحت الشعاع قرار می گیرد و بستر فعالیتی ، به شدت بی ثبات می شود و این امر با محیط با ثباتی که قوانین و مقررات ثابت ومطمئن خود را دارد و ما بر آن شناخت داریم ، بسیار فرق می کند ، حال باید دید چه عاملی باعث پیچیدگی این محیط می شود .

به طور خلاصه ، تعدد و تنوع عناصر محیط و تعامل این عناصر با یکدیگر عامل پیچیدگی است. ویژگی دوم این عصر مدیریت مجهولات است . یعنی در این محیط مکرراً با پدیده هایی مواجه می شویم که با آن ها آشنایی نداریم و سابقه ی قبلی نیز ندارند . پس باید بتوان به دانشی دست یافت که این همه مجهولات را کنترل و بی نظمی ناشی از آن را مهار کند ، دیگر ویژگی این عصر ، شبکه ای شدن است . یعنی مرزها و مرکز ها برداشته می شوند و تصوری جهانی شکل می گیرد . در این جا به تفکر شبکه ایی نیاز داریم.

 ویژگی بعدی ، پذیرش تنوع و تفاوت و کثرت گرایی فرهنگی است . دیگر ویژگی این عصر ، روندهای متناقض و نیروهای پرتناقض است .نمونه های آن ، روند جهانی سازی در کنار محلی سازی و همکاری شرکت های رقیب با یکدیگر است و یعنی همزیستی عناصر متضاد در کنار یکدیگر . منطق عصر اطلاعات ، منطق حاکمیت و فور و فراوانی است نه منطق کمیابی و مدیریت فراوانی ، به دانش ، احاطه و تخصص بسیار بالایی نیاز دارد و با مدیریت کمیابی خیلی فرق می کند . به همین دلیل باید مجهز به عمل خردمندانه و داشتن خرد انتخاب باشد در عصر اطلاعات عامل کلیدی موفقیت سرمایه گذاری به روی دارایی های غیر ملموس یعنی سرمایه گذاری روی منابع انسانی است . توسعه سرمایه ی انسانی بدون داشتن زیر ساخت اطلاعات و ارتباطی اصلا امکان پذیر نیست .

 ازدواج میان اطلاعات و ارتباطات

 واژه ی monologue در اصطلاح فلسفه معادل حدیث نفس است .
یک پله بالاتر به واژه ی autodialogue برمی خوریم که می توان معادل مخاطبه با خویش را به آن داد . در داستان پیرمرد و دریا از همینگوی ، صحنه های زیادی از مخاطبه باخویش یا به تعبیری تعامل یکسویه پیرمرد با خود دیده می شود . در واقع بخش عمده ای از داستان ، مربوط به تعامل یکسویه پیرمرد است .     در این چرخه تبادلی صورت نمی گیرد . آنچه که آدمی را از انزوا می رهاند dialogue یا مباحثه ی دو طرفه است . در اینجا باید از تجربه ی بشری استفاده کرد و این یک ضرورت تاریخی است که تجارب و دانش باید منتقل شوند و این مساله با تعامل دوسویه حاصل می آید  و در فرایند ارتباط نیز این اطلاعات است که ردو بدل می شود ؛ در واقع هدف ارتباط تبادل اطلاعات است پس همگرایی این دو، برای زدودن مشکل عمده ی ارتباط را متقارن تر کرده است افراد بیشتری به اطلاعات بیشتری دست می یابند و محدودیت زمانی و مکانی نیز برداشته می شود.

ابزار یا محور
   

      همان طور که در مقدمه گفته شد اگر به ICT به عنوان یک ابزار نگاه کنیم ، حرکت نمادین آتش زدن رایانه قابل توجیه می شود ، ولی اگر به ICT به عنوان محور توسعه نگریسته شود ، عمل کشورهای صنعتی از مجمع گروه 8 در اجلاس اوکیناوا برای ایجاد زمینه های اصلی توسعه و بستر سازی همه جانبه با استفاده از راهکارهای اقتصاد دیجیتالی به جای دادن قرص مسکن و درمان علامتی ( symptomatic ) کاری درست و معقول بوده است . تبادل اطلاعات مهمترین هدف ارتباطات و فناوری طلاعات است .

      نتیجه تبادل اطلاعات تبدیل اطلاعات به دانش و ایجاد جامعه ای دانش مدار است اگر بخواهیم به صورت فهرست وار به مزایای ICT اشاره کنیم این مزایا را می توان چنین فهرست کرد : نقش اساسی در بخش ارتباطات از طریق کاهش دوچالش پیش روی مخابرات یعنی :
    *تاخیر و فاصله ارزانی سرعت بیشتر انواع مختلف ارتباطات و نهایتا دسترسی بیشتر به اطلاعات

نخستین آمار از جرایم رایانه‌ای ایران:

          هم‌زمان با ورود به هزاره دوم، انسان همچنان شاهد جرم و جنایت‌های بی‌شماری است امروز با فشار دادن یک کلید و وارد کردن چند عدد، می‌شود به حریم دیگران تجاوز و یا به مال او دست‌اندازی کرد. حوزه جرایم در زندگی امروز بشر آن قدر پیچیده شده است که قانون‌گذاران مجبورند تحولات جرم را به‌صورت مداوم زیر نظر داشته باشند.  در نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران,اداره کل مبارزه با جرایم خاص و رایانه‌ای از سال 1381 آغاز به‌کار کرده است

تعریف جرایم اینترنتی:

         از نظر سازمان ملل متحد جرم رایانه‌ای می‌تواند شامل فعالیت‌های مجرمانه ای باشد که ماهیتی سنتی دارند اما از طریق ابزارهای مدرنی مثل رایانه و اینترنت صورت می‌پذیرند. از طرف معتقدند سوءاستفاده از رایانه ، هر نوع رفتار غیرقانونی، غیراخلاقی و غیرمجاز مربوط به پردازش خودکار و انتقال داده‌ها جرم اینترنتی محسوب می‌شود.

     اما پیش از آنکه بخواهیم در مورد جرایم رایانه‌ای بحث کنیم، باید وارد حوزه "جرایم سایبر" شویم. جرایم در  فضای سایبر یا فضای سایبری به ‌واسطه تغییر سریع فناوری اطلاعات در قلمرو سیستم‌های رایانه‌ای و مخابرات امکان وقوع می‌یابند. در این‌گونه جرم‌ها، تاکید بر رایانه نیست بلکه رایانه وسیله‌ای است که ابزار وقوع جرم قرار می‌گیرد.

جرم در حوزه رایانه و اینترنت

     مطابق تعریف سازمان ملل متحد از جرم رایانه‌ای،

کلاهبرداری رایانه ای

جعل

ایجاد خسارت یا تغییر داده ها

دستیابی غیر مجاز به سیستم ها وخدمات رایانه ای

هک کردن

تکثیر غیر مجاز برنامه های رایانه ای

جزء جرایم شناخته شده در حوزه رایانه محسوب می‌شوند.

 

     درحال حاضر قانون خاصی برای مقابله با این جرایم وجود ندارد به‌ طور واقعی اگر بخواهیم قضاوت کنیم، دراین زمینه با خلاء قانون مواجه هستیم. بخش عمده‌ ای از کمبود قوانین مبارزه با این‌گونه جرایم، درقالب آیین‌نامه ‌ای که قرار است به مجلس ارایه شود، پیش ‌بینی شده است.

تاثیرفناوری اطلاعات IT)) بر ماهیت علم جغرافیا

        امروزه استفاده از علم انفور ماتیک در کلیه ابعاد زندگی بشر گسترش یافته و اکثر افراد جامعه به نوعی با رایانه و خدمات آن آشنا هستند. در جغرافیا نیز استفاده از رایانه گسترش وسیعی یافته و افق های تازهای را در انجام پژوهش، آموزش و نمایش اطلاعات جغرافیایی به وجود آورده است. استفاده از نرم افزار های مختلف، سایت های اینترنتی (وب سایت ها و وبلاگها) و مواردی از این قبیل در آموزشهای جغرافیایی توسعه روز افزونی یافته است.

      برای مثال نرم افزار های شناخت کشور ها، نرم افزارهای شناخت منظومه شمسی، استفاده از رایانه در پردازش داده های جغرافیایی، استفاده از اینترنت در جغرافیا، ارتباط با سایر جغرافی دانان از طریق ایمیل، استفاده از رایانه در طراحی و ساخت مدل های مختلف، استفاده از درزمینه  GPS و GIS  نرم افزارهای رایانه سیستم اطلاعات جغرافیا و سیستم تعیین موقعیت جهانی و...همگی موجب گردیده تا علم جغرافیا روند تکاملی را در پیش گرفته و ماهیت ان دچار دگرگونی گردد.

     اکنون استفاده از فنون جغرافیایی به مراتب پر اهمیت تر از آموزش جغرافیای محض و مسائل مربوط به مبانی دانش جغرافیا، فلسفه جغرافیا، و حتی آموختن مکتب های جغرافیا است. خوشبختانه بسیاری از اساتید دانشگاههای کشورمان گر چه خود تربیت شدگان عصر آموزش جغرافیای محض بوده اند اما هم اکنون هماهنگ با روند تکاملی دانش جغرافیا با علم  انفورماتیک آشنایی کامل داشته و دانشجویان را به استفاده از رایانه و علم انفورماتیک ترغیب می نمایند.

 تردیدی نیست که جهانی شدن از طریق رایانه و سیستمهای ماهواره ای بر دیدگاههای جغرافی دانان کشور های مختلف اثر گذاشته وما برای عقب نماندن از قافله جهانی، حداقل کاری که باید انجام دهیم این است که به عنوان کاربر به نحو مطلوبی از رایانه استفاده و بهره برداری نماییم.

همه روزه شاهد افزایش کاربران رایانه می باشیم .

فناوری اطلاعات(IT )، لازمه حضور موفق در هزاره سوم

    این روزها به کار بردن واژه الکترونیک به دنبال هر کلمه ای ، کاملا عادی است.هرچندهنوز در کشور ما بسیاری از پروژههای الکترونیکی عملیاتی نشده وزیرساخت های لازم برای اجرای آنها فراهم نشده است ،اما دولت الکترونیک ، تجارت الکترونیک ، بانکداری الکترونیک ، شهروند الکترونیک و بسیاری از الکترونیک های دیگر واژه هایی است که حداقل به گوش آشنا هستند. دولت الکترونیکی ، پیش نیاز تحقق تجارت الکترونیکی است. از سویی دیگر شرط تحقق دولت الکترونیکی در کشور نیازمند مشارکت شهروندان الکترونیکی در این طرح است که نقش موثری را در رسیدن به اهداف موردنظر ایفا می کند. در دنیای امروز ، آدمی خسته از گشت و گذار عادی و زندگی در کلانشهرهایی مملو از آلودگی ها ، شلوغی ها ، معطلی ها و خستگی ها به دنبال مجالی است که جلوه های نشاط و سرزندگی را بازیابد.

    فناوری اطلاعات و ارتباطات در فضای مجازی ، به سوی راحتی بیشتر انسان ، تعاملات و ارتباطات روان تر ، بهتر و سازنده تر در اجتماع و ارائه هرچه بهتر خدمات به شهروندان یک جامعه در حرکت است.اما حضور در فضای مجازی برای هر شهروند ایرانی نیاز به آمادگی هایی دارد که موارد آن توسط بنیاد IDCL ، با سرفصلهایی معین تحت عنوان استانداردهای شهروند الکترونیک مشخص شده است.

     در واقع از چندین سال پیش دولتمردان کشور متوجه نفوذ هراسناک فناوری اطلاعات و ارتباطات در  زندگی مردم شدند ، آنها دو انتخاب را پیش پای خود می دیدند: رفع و مقابله با این فناوری و فرار از پیامدهای نیک و بد آن یا منطبق ساختن شرایط کشور با واقعیت های موجود و به کارگیری جنبه های مثبت به کارگیری فناوری اطلاعات. طبیعی است که راه دوم ، منطقی تر و عاقلانه تر به نظر می رسید. به همین دلیل ، سران کشور تصمیم به گسترش کاربردهای مثبت فناوری اطلاعات و ارتباطات در میان مردم گرفتند.

    در  همین راستا از چند سال پیش طرح جدیدی موسوم به «توسعه کاربردی فناوری اطلاعات» یا به صورت خلاصه «تکفا» توسط سازمان مدیریت و برنامه ریزی که متولی طرح ریزی برنامه های کلان دولت است ، پایه گذاری شد. هدف طرح تکفا در یک بعد توسعه کاربردهای فناوری اطلاعات و ارتباطات در میان کارکنان دولت و دستیابی به دولت الکترونیک و در بعد دیگر پرورش عموم جامعه برای استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در زندگی روزمره بود.

     متولیان طرح تکفا برای دستیابی به ملزومات اجرای موفق طرح با بخش خصوصی به همکاری پرداختند که از نتایج این همکاری می توان به انتشار کتابهای مختلف در زمینه مهارت های ICDL و برگزاری کلاسهای کاربری رایانه در ادارات و سازمان های دولتی و خصوصی اشاره کرد.

    در کشور ما نیز از ابتدای سال 2005 ، مراکز آموزش مهارت های IT با هدف آموزش شهرنشینی الکترونیک ، مهارت های IT و کاربری رایانه در این مسیر قدم نهاده اند و به این ترتیب مراحل بومی سازی استاندارد شهروند الکترونیکی آغاز شده است. در حال حاضر نسخه بومی شده استاندارد شهروند الکترونیکی در حال آموزش و اجراست.

     در  این راستا کتاب آموزش استانداردهای شهروند الکترونیکی توسط مهندس مرتضی متواضع کارشناس آموزش IT تالیف و منتشر شده که در آموزش افراد علاقه مند به توسعه شهروندی الکترونیک نقش بسزایی داشته است. امروزه بسیاری از خدمات و سرویس های بخش دولتی و خصوصی به صورت اینترنتی ارائه می شود و در آینده ای نه چندان دور اغلب این خدمات تنها به روش الکترونیک در دسترس عموم قرار خواهد گرفت ، بنابراین مهارت های شهروند الکترونیکی پیش از هر چیز برای حضور موثر فرد در جامعه و حفظ حقوق شهروندی مورد نیاز هستند.

       ضمن این که آموزش مهارت های شهروند الکترونیکی پیش نیاز کسب هر نوع تخصص حرفه ای و کارشناسی در زمینه فناوری اطلاعات و رایانه خواهد بود.

    ویژگی شهروند الکترونیک براساس استاندارد ، شهروند الکترونیک کسی است که از حداقل دانش لازم درباره مفاهیم پایه فناوری اطلاعات و ارتباطات برخوردار است ، توانایی برقراری ارتباط با اینترنت و ارسال و دریافت پیامهای الکترونیکی از طریق پست الکترونیک (Email) را دارد و همچنین اطلاعات ، خدمات ، کالاها و نرم افزارهای مورد نیاز خود را از طریق اینترنت جستجو می کند.

        ضمن این که چنین فردی باید نسبت به تامین امنیت شخص و خانواده در برابر آسیبهای اینترنتی آگاهی داشته باشد و بتواند امور مختلف زندگی خود را تا حد امکان از طریق شبکه های اینترنتی انجام دهد.

        حضور در فضای مجازی برای هر شهروند ایرانی نیاز به آمادگی های ویژه ای دارد به بیانی واضح تر شهروند الکترونیک کسی است که از توانایی لازم برای کار با رایانه برخوردار باشد و بتواند از اینترنت برای انجام سریعتر و موثرتر امور روزمره زندگی از قبیل برقراری ارتباط با دیگران ، خرید و فروش ، تعاملات بانکی ، استخدام ، مسافرت ، تفریح ، سرگرمی ، درمان و... استفاده کند.

امروزه در بسیاری از کشورهای پیشرفته جهان ، اغلب شهروندان ویژگی های یک شهروند الکترونیک را دارند و لزوم چنین تحولی در کشور ما نیز احساس می شود. پیام پنهان در استاندارد شهروند الکترونیکی این است. «بزودی اگر یک شهروند الکترونیک نباشید، اساسا شهروند به حساب نمی آیید.» بنابراین تمام کسانی که می خواهند در عصر حکمرانی اطلاعات ، زندگی موفقی داشته باشند، نیازمند فراگیری مهارت های لازم در فناوری اطلاعات هستند.

مزایای الکترونیکی بودن  

     شهروند الکترونیک در مقایسه با شهروند سنتی زندگی مدرن تری را تجربه می کند ، برای زندگی در عصر ارتباطات و اطلاعات اعتماد به نفس بیشتری دارد و با توانایی بیشتری از حقوق شهروندی خود دفاع می کند. صرفه جویی در وقت و هزینه ها با توجه به انجام بسیاری از کارها بدون نیاز به خروج از منزل یا محل کار و همچنین کاهش هزینه های تردد شهری و بین شهری از دیگر مزایای شهروند الکترونیک است. فراگیری مهارت های شهروند الکترونیکی ، توانایی استفاده از فناوری های ارتباطی نوین را در  شهروندان افزایش می دهد و به این ترتیب آنها را برای استفاده از تسهیلات و خدمات دولت الکترونیک آماده می سازد.

          کاهش خطرات ناشی از ترددهای زاید درون شهری و برون شهری از قبیل تصادفات رانندگی ، سرقت و...، توانایی کنترل منطقی دسترسی فرزندان به اینترنت ، کاهش ترافیک و به تبع آن آلودگی هوا و توانایی انجام خریدهای راحت تر و بهتر از دیگر تسهیلاتی است که با تحقق دولت الکترونیک و شهروند الکترونیک به آن دست خواهید یافت.

         سازمان ها و نهادهای مسوول در کشور ما زیربنایی ترین و اساسی ترین پایه ها در آموزش شهروند الکترونیک از وضعیت چندان مطلوبی برخوردار نیست و هنوز فرهنگسازی و اطلاع رسانی کافی و مناسبی در این خصوص انجام نشده است. عدم توجه لازم برای آموزش مهارت های رایانه در نظام آموزشی کشور را می توان علت اصلی این ضعف بزرگ برشمرد. شهروند الکترونیک عبارت بسیار زیبایی است. اما در جایی که شهروندان آن ذهنیتی از الکترونیکی شدن و کاربرد این عبارات در زندگی خود ندارند، قطعا شهر و شهروند الکترونیکی وجود خارجی نخواهد داشت. بخش بزرگی از بار این مسوولیت به عهده نهادهای آموزشی و تربیتی است که شاید بتوان مدارس را در صدر آنها قرار داد. با توجه به این که مدرسه اولین جایی است که فرد در آن زندگی اجتماعی را تجربه می کند ، می بایست توجه بیشتری به آن معطوف داشت براساس بررسی های به عمل آمده آموزش رفتار شهروندی یکی از مهمترین ، آموزش هایی است که با توجه به مولفه های امروز جهان در عصر ارتباطات ، بیش از هر آموزش دیگری نیاز به آن احساس می شود.

“ تعلیم و تربیت در عصر جدید ”

      ما درابتدا خلقت را داریم و بعد انسان را درروی کره خالی می بینیم و بعد انسان را که شروع می کند به برقراری ارتباط و بعد سازمان هایش را و سپس دوره حال را که انسان دست به یکسری نوآوری میزند و در نهایت،یک دنیای روحی و روانی خیلی متعالی را داریم.اینها در واقع،دوره هایی متفاوت از زمان حال است و نیز از آنچه بشر می تواند برای آینده خود پیش بینی کند.

        ما قرن 19 را داریم که یک دوره مکانیکی است و قرن 20 را که عصر رایانه است و قرن حاضر را که عصر ذهن و عقل است و یا به عبارت دیگر،عصر دانش پایه درواقع صحبت من درمورد این بخش از زندگی بشراست. الان هم که عصر معلومات و معرفت هاست.تدریس دانشگاهی از سال 1650 شروع می شود و تا قرن کنونی ادامه می یابد. درقرن 20 و 21 آنچه ما به آن اهمیت می دهیم تحقیق است .درقرن 21 مرزهای دوگانه سابق درحال گسستن است.بین خود و دیگری،قاصله کمتری وجود دارد،استاد و دانشجو به هم نزدیک تر می شوند و به همین نسبت،مرزهای طبیعت و فرهنگ هم دارند به هم وصل می شوند و همه اینها توسط تکنولوژی و رایانه انجام شده زیرا کامپیوتر مرزها را می شکند و انسانها و فرهنگ ها را نزدیک می کند.

تحولات فناوری اطلاعات (IT)

           پیدایش رایانه در صحنه زندگی بشر تحولات عمده ای را به وجود آورد ، حوزه فلسفه نیز از این تحولات بی نصیب نبوده است. فلاسفه پرسشهای فلسفی زیادی راجع به تفاوت های ذهن انسان با رایانه مطرح کرده اند که همه آنها به طرح بحث هوش مصنوعی انجامید که یکی از جذاب ترین شاخه های تحقیقاتی فلسفی است. هدف هوش مصنوعی فهم سرشت هوش بشری از راه بررسی ساختار برنامه های رایانه ای و نحوه حل مسائل با رایانه است. به اعتقاد متخصصان این رشته ، این بررسی می تواند نحوه عمل و جزییات هوش بشر را نشان دهد.

      به تعبیر دیگر ، رایانه فقط بله یا نه را می فهمد و نمی تواند حالات واسطه بین آن دو را بفهمد.در مقابل طرفداران هوش مصنوعی گفته اند هوش طبیعی (هوش انسان) هم بر پایه دستگاه دوگانی پدیده ها و امور مختلف را می فهمد؛ اگر سلولهای عصبی انسان را بررسی کنیم ، درمی یابیم فهم بشری بر حالت دوگانی استوار شده است و دستگاه عصبی مفاهیم و تصورات را به صورت حالات دوگانی تبدیل می کند.

          در روش اکتشافی راههای متعددی برای حل مساله وجود دارد که اختیار یکی از آنها باز مجالی برای اختیار دیگر راهها باقی می گذارد و پیمودن یکی از آنها مانع از روی آوردن به بقیه نمی شود. در نتیجه ،برنامه هایی که راه حل تضمینی دارند جزو برنامه های رایانه ای به شمار نمی آیند.مثلا برنامه های حل معادلات درجه دوم جزو برنامه های رایانه ای به شمار نمی آید ؛ زیرا برای حل آن الگوریتم خاصی وجود دارد.برنامه های بازی شطرنج زمینه پر خیر و برکتی برای هوش مصنوعی بوده است ؛ زیرا روش شناخته شده ای برای تعیین بهترین حرکت در مرحله خاصی از این بازی وجود ندارد. زیرا اولا تعداد احتمالات موجود در هر حالتی تا حدی زیاد است که نمی توان جستجوی کاملی را انجام داد. ثانیا آگاهی ما از منطق حرکتهایی که بازیکنان انجام می دهند ، بسیار اندک است.

          این ناآگاهی تا حدی به ناخودآگاهانه بودن این حرکتها برمی گردد و البته در برخی موارد هم بازیکنان از روی عمد منطق خود را آشکار نمی کنند.هربرت دریفوس یکی از مخالفان هوش مصنوعی با توجه به نکته فوق ادعا کرده است که هیچ برنامه ای برای رسیدن به سطح یک بازیگر خوب شطرنج وجود ندارد. اما ظهور برنامه های پیشرفته شطرنج از سال ۱۹۸۵ به بعد خطای ادعای دریفوس را روشن ساخت.

در عصر فناوری اطلاعات (IT) و هنر تصویری , جایگاه هنر و هنرمند کجاست ؟

       جایگاه هنر و هنرمند ، از دیرباز در سطحی فراتر از عموم مردم ، در هر جامعه بوده است . چشمان حیرت زده مردم ، درهر زمان و مکان، بیانگر اعجاب عمیق و شگفتی رفیعی است که بشر ، همواره درنگاه به سرانگشتان توانمند هنرمندان ابراز می داشته است . همان گونه که پس از رواج دستگاه های چاپ ، این تصوربه وجود آمد که دوران هنرمندان وهنرهای ظریف و نفیس به آخر رسیده است و هنر جزئی از صنعت وتحت کنترل صنعت گران است؛ والبته بطلان این تصور نیاز به گذشت زمان زیادی نداشت ؛ درآغاز قرن بیست ویکم و با گسترش ماشین های هوشمند این گمان قوت گرفته که تولید آثارهنری ازسیطره ذهنی هنرمندان به زیر گوی ماوس گرفتار شده است ! روشن است که در خاطراندیشمندان هیچ گاه از ارزش و نفاست تابلوی مونالیزا کم نشد ، اگر چه این تابلو در تیراژهای میلیونی چاپ و تولید شد . چاپ در حوزه هنرهای دیداری و تصویری اگر تاثیری داشت ، همانا افزایش سرعت کپی برداری بود نه خلق و آفرینش آثار! به نظرمی رسد درک درست ماهیت و چیستی رایانه  و تکنولوژی IT ما را به همان جائی رهنمون شود که تجربه چاپ پیشتر رسانیده بود. رایانه ماشینی است که بدون احساس ملال و یکنواختی ، با سرعت و دقت فوق العاده ای عملیات از پیش طراحی شده و تعریف شده ای را انجام میدهد . به عنوان نمونه ماشینی که در بانک ها جهت محاسبات و نگهداری حساب ها وجود دارد ، اگر چه سرعت و دقت آن محل تردید و شبهه نیست اما جزهمان محاسبات و عملیات ، کار دیگری نمی تواند انجام بدهد ! همین گونه است ماشینی که نقشه بیت ها( BITMAP ) را شناسایی ، نمایش و تغییر میدهد و بنا بر این منطق امکان پویش ( اسکن ) ، اصلاح       ( ادیت ) پردازش ( پروسس ) تصاویر را یافته است  و یا برنامه ای که با روش برداری ، خلق تصاویر و نمادها و متون را فراهم میسازد . ساعت مچی دیجیتال ، ماشین تایپ الکترونیکی و ... هرکدام نمونه های دیگری هستند از رایانه هایی که پیرامون ما را در بر گرفته اند .

 امروز همه ما می دانیم که این ماشین ها بر اساس آنچه که برنامه نامیده میشود برای کار معینی قابل استفاده هستند . شاید مثال خیلی دلچسبی نباشد که بگوییم کارکرد هر برنامه مثل کارکرد سایر ابزارهاست ، پیچ گوشتی ، انبر دست ، اره و ... هر کدام برای کار خاصی مورد استفاده اند و هیچ کس به صرف داشتن یک یا چند و حتی همه ابزار صنعتگر دانسته نمیشود . بنا بر همین قیاس میتوان هنرمندی را که صد البته از صنعتگری بسیار پیچیده تر است را مستقل از ابزار یا برنامه دانست ! از دیگر سو، صنعتگری استمرار مکرر یک پدیده معین در تیراژ و تعداد بسیار است . پس از طراحی و تحلیل ، در عمل هیچ اعمال نظر و سلیقه ای از سوی هیچ کس خارج از معیارهای بازار آزاد و رقابتی پذیرفته نیست . به گونه ای بنیانی ، جمله " دلم میخواهد " چنان منافاتی با فونداسیون محاسباتی و ساینتیفیک تکنولوژی دارد که به معنی نفی نظام رفیع فناوریهای مختلف و متنوع امروز میتواند باشد . این در حالیست که که بنیان هنر بر خواسته های دل انسان نهاده شده است .

          برنامه ها و نرم افزارها از ویژگی دلخواهی ، که انگیزش بنیادین و آغازین یک اثر هنریست خالی اند . یک ماشین هر چقدر هوشمند باشد ، در یک دشت سر سبزیا گلستانی رنگارنگ و خوشبو ، سرمست و هیجانزده نمیشود و جوشش یک روح عصیانگرو ناراضی از وضع موجود و شتابان به سوی وضعیت بهتر را از او نمیتوان انتظار داشت . هیچ ماشینی در  صدد بر هم زدن نظم موجود ( برنامه ای که به آن داده شده است ) بر نمی آید . هیچ نرم افزاری تاب و توان آنرا ندارد که طرحی نو دراندازد و فلک را سقف بشکافد!

نگاهی به آینده فناوری اطلاعات (IT)

بیم وامیدهای انقلاب رایانه ظرف 35الی250سال اینده گزارشی از سخنرانی دانشمندان اینده نگر در مرکز اینده پژوهی دانشگاه بوستون   فن آوری‌های دوره مدرن اساسا برپایه ویژگی‌های الکتریکی و مکانیکی ماده استوار بودند. این فن آوری‌ها کیفیت و سبک زندگی افراد و جوامع را متحول ساخته‌اند، اما اثرات بسیار اندکی بر طبیعت انسان داشته‌اند.

       ما در قرن بیست و یکم شاهد ظهور و تاثیرگذاری چشمگیر دو فنآوری عمده خواهیم بود که عبارتند از: علم رایانه و ژنومیک. علم رایانه درارتباطات، علوم فیزیکی وشناختی ریشه داشته و ژنومیک نیز از درون دو رشته شیمی و زیست شناسی ظهور می‌یابد. تعامل این دو فنآوری، و هر یک به تنهائی، پیامدهای چشمگیری برای کیفیت زندگی و از آن مهم‌تر برای طبیعت زندگی، یعنی بر شکل حیات و نیز تعریف انسان، خواهد داشت.متاسفانه بحث‌های جدی و دانشگاهی درباره آینده‌های دوردست کمتر رایج است.

       ما فرض می‌کنیم که فنآوری زیستی و علم رایانه در آینده بیشتر پیشرفت کرده، بالغ تر شده،و یکدیگر را تقویت می‌کنند. با توجه به افق آینده‌نگری مذکور، پیشرفت‌هائی مانند همانند سازی انسان (کلونینگ)، مهندسی ژنتیک جرم‌لاین، و تعدادی از فنآوری‌های تناسلی امکان پذیر و ایمن خواهند بود. در اوائل این دوره زمانی یعنی ۳۵ سال آینده این انتظار که قدرت محاسبه یک رایانه همراه بیشتر از قدرت محاسبه جمعی هر یک از مغزهای انسان‌های کره زمین باشد، کاملا معقول است. در اواخر این افق زمانی نیز تعامل و یکپارچگی انسان و ماشین به تدریج ظهور می‌کند. البته هنوز معلوم نیست که آیا این فنآوری‌های واقعا محقق می‌شوند یا نه. اما اگر چنین اتفاقی بیافتد، تکامل انسان با نرخ بسیار شتابناکی پیش خواهد رفت و در نتیجه طبیعت انسان، آنگونه که امروز آن را درک می‌کنیم، اگر نگوئیم کاملا از کره زمین محو می‌شود، دچار تحولات عظیمی شده و موجودات هوشمند جدیدی خلق می‌شوند.

( دور نمایی از آینده تکنولوژی )

امروزه دیگر نیازی به تبیین نقش و جایگاه رایانه در زندگی بشر وجود ندارد ؛ گسترش روز افزون صنعت سخت افزار و نرم افزار ، چنان شتاب پیدا کرده است که حتی متخصصان و کسانی که به صورت کاملا غیر حرفه ای با رایانه ارتباط دارند پس از مدتی اطلاعات خود را کهنه و قدیمی می یابند در این میان هر یک از بخش های سخت افزاری و نرم افزاری رایانه جایگاه ویژه ای دارند ولی از دید گاه حقوقی می توان گفت که صنعت سخت افزار در مقایسه  با بخش نرم افزاری موجود مسائل حقوقی پیچیده ای نبوده است چرا که در واقع قسمت اعظم مسایل حقوقی این بخش مبتنی بر مقررات حاکم بر حق اختراع بوده و با توجه به مقررات داخلی و بین المللی مربوط به حق اختراع ، تجزیه و تحلیل می شود ، ولی در مقابل بخش نرم افزار ، در بر گیرنده مسائل حقوقی پیچیده ای است چرا که حقوق پدید اورنده نرم افزار به لحاظ ماهیت خاص خود به طور کامل ، در قالب نظام های رایج حقوقی قابل انطباق     نمی باشد ، در این ارتباط می توان گفت که نظام حقوقی حاکم بر مالکیت معنوی زیر بنای حقوقی این بحث را تشکیل می دهد نظام حقوقی مالکیت معنوی به دو بخش عمده مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی ، هنری منقسم می شود. حقوقی همچون حق مؤلف ، حق مخترع حق دارنده علامت ونام تجارتی از جمله موضوعات تابعه مالکیت معنوی هستند ، به همین دلیل  در توجیه نحوه و چگونگی حمایت از حقوق پدیداورندگان نرم افزار ها ، به طور معمول به دو مبحث کلی حق تألیف و حق اختراع استناد می شود در این مقاله سعی بر این است که در حد میسر به بررسی وضعیت حقوقی حمایت از حقوق پدیداورندگان نرم افزار ها در حقوق ایران پرداخته شود : 

تاریخچه قانون گذاری در حوزه فناوری اطلاعات :

         در مقایسه بین دو بخش مالکیت معنوی ، بخش مالکیت صنعتی را می توان دارای سابقه بیشتری دانست تصویب قانون ثبت علائم و اختراعات در سال 1310 در تکمیل ان پیوستن به کنوانسیون بین المللی پاریس در سال 1337 و الحاقات بعدی ، را می توان گام های مؤثری در راه حمایت از حق مخترع و حقوقی همچون نام و علامت تجاری دانست ولی مالکیت ادبی و هنری در کشور ما دارای سابقه کمتری است ، نخستین قانون مستقل و نسبتاً جامعی که در این زمینه وضع شده است قانون حمایت حقوق مؤلفان و مصنفان و هنرمندان مصوب سال 1348 ( منبعد قانون حمایت ) است که البته باید از قانون ترجمه و تکثیر کتب و نشریات و اثار صوتی مصوب سال 1352 نیز نام برد ، وجه تمایز عمده وضعیت حقوقی حق اختراع و و حق مؤلف در نظام حقوقی ایران ( صرف نظر از موضوع ) را میتوان در پیوستن به نظام حقوقی بین المللی نسبت به حق اختراع و فقدان این خصیصه نسبت به حق مؤلف دانست ، مقنن در ماده دوم قانون حمایت طی 12 بند به احصاء اثار مورد حمایت این قانون پرداخته است .

 صرفنظر از موارد رایج وشایع مشمول این قانون همچون کتاب ، نمایشنامه ، شعر و اثار موسیقی و عکاسی ، می توان گفت که بندهای یازدهم ودوازدهم این ماده از لحاظ ترک احصاء مصداقی و بیان قاعده و تعریف کلی اثار مورد حمایت قابل توجه هستند در دو بند یاد شده ، هرگونه اثر فنی واجد ابداع و ابتکار و اثار ابتکاری تشکیل شده از ترکیب سایر اثار مذکور در این قانون ، نیز مورد حمایت شمرده شده اند و بر همین اساس نیز به نظر می رسد که امکان حمایت قانونی از نرم افزار های رایانه ای ، حتی بر مبنای قانون حمایت ، بر مبنای بند های مذکور ممکن و دارای وجاهت حقوقی می باشد چرا که نرم افزار را بدون تردید میتوان اثر فنی واجد ابداع و ابتکار دانست گرچه از انجا که قانون حمایت به لحاظ مجازات های مقرر در ان ، قانون جزائی محسوب و به اقتضاء لزوم تفسیر مضیق توسعه اعمال مجرمانه مشمول ان با تردیدی مواجه است ولی به هر حال به دنبال طرح دعاوی مربوطه ، در برخی موارد دادگاه بر مبنای بند 11 ماده 2 قانون حمایت ، شکایت را وارد تشخیص و متهم را به مجازات مقرر محکوم نمود ، ولی به هر حال ، خلاء قانونی ، خاص و مستقل در ارتباط با نرم افزار ها همچنان احساس می شد تا اینکه به دنبال تلاشهای مستمر شورای عالی انفورماتیک کشور وبررسی های کارشناسانه مرجع مزبور از لحاظ فنی و حقوقی سرانجام لایحه قانون حمایت از حقوق پدیداورندگان نرم افزار های  رایانه ای ( منبعد قانون ) در جلسه 43 مورخ 15/8/1379 به تصویب مجلس رسید.

تحول جدید قانون گذاری

       لایحه قانونی یاد شده را بدون تردید باید گامی اساسی در این راه شمرد ، توجه مقنن به موضوع تخصصی نرم افزارها و احراز ضرورت قانونمند کردن حمایت از حقوق پدیداورندگان انها را در خور تقدیر است ، گرچه قانون مناسب ، بدون وجود محاکم اختصاصی که به شکل تخصصی به این دعاوی رسیدگی می نمایند ، فاقد مطلوبیت لازم بوده و شایسته است که قوه قضائیه در راستای تخصصی کردن محاکم ، شعبه با شعبی را نیز به رسیدگی به دعاوی مربوط به نرم افزارها اختصاص داد .

موضوعات مورد حمایت :

      بر اساس ماده یک قانون حق نشر ، عرضه ، اجراء وبهره برداری مادی و معنوی  نرم افزار رایانه ای متعلق به پدیداورنده ان است.نحوه تدوین و ارائه داده ها در محیط قابل پردازش رایانه ای نیز مشمول احکام نرم افزار خواهد بود.

       حقوق مادی پدیداورنده نرم افزار ، شامل حقوقی همچون انتشار ، تکثیر ، و به طور خلاصه بهره برداری از نرم افزار است این حقوق دارای ویژگی های حقوقی مالی بوده و قابل انتقال به دیگران می باشند در این صورت حقوق و تعهدات طرفین ( ناقل ومنتقل الیه ) تابع مفاد قرارداد فیمابین می باشد . قراردادهای مربوط به انتقال حقوق ناشی از نرم افزارها دارای تنوع وگستردگی می باشد.

      از یک لحاظ می توان به قراردادهای کار اشاره کرد که اگر هدف از استخدام نگارش نرم افزار مورد نظر بوده ، یا اینکه نگارش ان جزئ موضوع قرارداد باشد ، مالکیت نرم افزار ، به کارفرما تعلق خواهد داشت ( ماده 6 قانون ) از طرف دیگر صرف نظر از قراردادهای یاد شده که مربوط به تولید نرم افزار است می توان به قراردادهای حاکم بر توزیع و تکثیر نرم افزار اشاره کرد که این گونه قراردادها نیز باید بین دارنده حق مالکیت نرم افزار و توزیع و تکثیر کننده عمده منعقد می گردد و یا اینکه در مراحل جزئی تر که با استفاده کننده نرم افزار مشهود بوده و در قالب قراردادی الحاقی ، استفاده کننده از نرم افزار با باز کردن بسته نرم افزاری ، قبولی خود به شرایط و مندرجات انرا اعلام می نماید مشاهده می شوند .

به هرحال در خصوص قراردادهای ناقل حقوق ، انچه منتقل الیه تحصیل می نماید ، صرفاً حقوق مادی مربوط به اثر است و حقوق معنوی ان قابل انتقال به دیگران نمی باشد ( 5و4قانون ) ، بنابر این هیچ گاه نمی توان پدیداورنده نرم افزار را شخص دیگری به غیر از نویسنده اصلی معرفی کرد گرچه این خصیصه به نرم افزارها اختصاص نداشته و سایر اثار موضوع مالکیت معنوی را نیز در بر می گیرد ، ماده 2 قانون مزبور ، نرم افزارها را در صورت وجود شرایط لازم ، بعنوان اختراع قابل شناسایی و حمایت دانسته است بر مبنای قانون ثبت علائم و اختراعات ، تعلق حق اختراع مستلزم شرایطی ایجابی همچون تازگی داشتن ، کاربرد صنعتی داشتن و شرایطی سلبی همچون مخل نظم عمومی و منافعی عف عمومی نبودن می باشد.

        گرچه در مورد نرم افزارها مقنن ، تعیین شرایط مزبور را به تصویب نامه هیات وزیران ( که تا کنون به تصویب نرسیده است ) موکول نموده است ، به علاوه بر مبنای لایحه قانونی یاد شده نام ، نشان و عنوان ویژه ای که معرف نرم افزار است نیز مورد حمایت این قانون است ( ماده 3 قانون ) و درصورتیکه نرم افزار به واسطه نرم افزار یا نرم افزارهای دیگر پدید اید ، حقوق نرم افزار به دارنده نرم افزار واسط تعلق نخواهد داشت       ( ماده 4 )

شرط حمایت

      اعمال حمایت قانونی موضوع لایحه مزبور و استماع دعوی نقض این حقوق در محاکم مشروط به این است که در مورد نرم افزار مورد نظر ، قبلاً تائید فنی توسط شورای عالی انفورماتیک صادر شده باشد البته گرچه در ماده 8 قانون مزبور به امکان ثبت نرم افزار ، توسط وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و با اداره ثبت علائم و اختراعات اشاره شده است ولی به نظر می رسد همانطوریکه در ماده 9 قانون ذکر گردیده است صدور تائیدیه فنی فوق ذکر ، نرم افزار را مشمول حمایت قانون قرار داده و غرض از اشاره به ثبت نرم افزار ، تبیین امکان حمایت از ان بر مبنای قانون ثبت علائم و اختراعات است چرا که قانون حمایت نیز چنین شرایطی را جهت اعمال حمایت های قانونی ضروری نشمرده است و تنها شرط لازم این است که اثار مربوطه برای اولین بار در ایران و نه در کشور دیگه چاپ ، پخش ، نشر یا اجرا شده باشند ( ماده 22 قانون حمایت ) ، البته در مورد نرم افزارها نیز ماده 16 این قانون چنین شرطی را در نظر گرفته و اشعار می دارد حقوق مذکور در ماده 1 در صورتی مورد حمایت این قانون خواهد بود که موضوع برای نخستین بار در ایران تولید و توزیع شده باشد ، بنابراین دعاوی مربوط به نرم افزارهایی که توزیع نشده و یا اینکه برای اولین بار در ایران تولید نشده اند قابل استماع نمی باشد. همین نکته یکی از پیچیدگی های رسیدگی به این گونه دعاوی است چرا که در بسیاری موارد ممکن است طرف دعوی ،     نرم افزار منتسب به خویش را ( علی رغم مشابهت ) متمایز از نوع خارجی بداند ، نکته قابل توجه در این مورد این است که اگر تائیدیه فنی موضوع ماده 8 نسبت به نرم افزاری صادر شده و متعاقباً دارنده نرم افزار مزبور مدعی نقض حقوق خویش توسط شخصی دیگر گردد ایا دفاع طرف دعوی به استناد عدم تحقق مفاد ماده 16 قانون ( به این معنا که نرم افزاری برای نخستین بار در ایران تولید نشده است ) قابل استماع هست یا خیر ؟ در پاسخ به این سوال از یک سو می توان گفت که صدور تائیدیه فنی مزبور دلالت بر رعایت ماده 16 قانون دارد و در صورتی چنین تائیدیه ای صادر می گردد که نرم افزار برای نخستین بار در ایران تولید شده باشد ولی از طرف دیگر به نظر می رسد که صدور تاییدیه فنی یاد شده طریقیت دارد نه موضوعیت به این معنا که صدور ان دلالت بر عدم اثبات خلاف مفاد ماده 16 دارد ولی هرگاه طرف دعوی در مقام دفاع در مقابل شکایت مطروحه مدعی این امر شود که نرم افزار مورد دعوی قبلاً در کشوری دیگر تولید یا توزیع شده بایستی به ادعای وی رسیدگی نمود و صدور تاییدیه فنی مانع این امر نخواهد بود.ماده 10 لایحه قانونی نرم افزارها ، احراز و پذیرش تقاضای اختراع بودن نرم افزار ( البته بر مبنای شرایطی که طبق ماده 2 باید در ائین نامه دیگری تعیین گردند ) در صلاحیت کمیته ای مرکب از 3 کارشناس ارشد نرم افزار ( به عنوان نمایندگان شورای عالی انفورماتیک ) ، نماینده سازمان ثبت اسناد و املاک و یک کارشناس حقوقی دانسته است.

       صدور تائیدیه فنی موضوع ماده 9 این قانون منوط به این است که شورایعالی انفورماتیک نسبت به رعایت شئونات اخلاقی و مذهبی حاکم در نرم افزار از وزارت فرهنگ ارشاد اسلامی ، استعلام و مرجع مزبور مکلف است ظرف مدت 2 هفته پاسخ خود را اعلام نماید و به نظر می رسد که ضمانت اجراء عدم اعلام نظر ظرف مهلت مقرر ، طی روند صدور تاییدیه فنی می باشد چرا که در غیر این صورت قید مدت عبث و بیهوده می نماید ، به هر حال در صورت اعلام مرجع یاد شده شورا مکلف به امتناع از صدور تاییدیه فنی برای نرم افزارهایی که مخل عف عمومی اخلاق اسلامی و سلامت و شخصیت کودکان و نوجوانان هستند می باشند.( ماده 11 قانون )

ضمانت اجرا :

       بدیهی است که مطابق اصول و قواعد مسلم حقوقی اضرار بغیر موجب ضمان و جبران خسارت است لذا نقض حقوق مورد حمایت این قانون در صورتیکه موجب ورود ضرر به دارنده حقوق گردد امکان مطالبه خسارت وارده را بارعایت شرایط عمومی دعوی خسارت ، همچون اثبات رابطه سببیت و میزان خسارت وارده را فراهم می سازد ، در این ارتباط می توان به خسارت ناشی از تکثیر و توزیع غیر مجاز نرم افزار و از دست دادن منفعت مسلم ناشی از توزیع و تکثیر آن توسط دارنده اشاره کرد (گرچه مطالبه عدم النفع با تردیدهائی مواجه است ) از طرف دیگر نقض حقوق موضوع این قانون ضمانت اجرای کیفری نیز در پی داشته و متخلف در صورت اثبات اتهام به حبس ۹۱ روز تا ۶ ماه و جزای نقدی از ۱۰ میلیون تا ۵۰ میلیون ریال محکوم خواهد شد ( ماده ۱۳ قانون ) ، بزه مزبور از جرائم خصوصی محسوب و با شکایت شاکی خصوصی آغاز و با گذشت او موقوف خواهد شد (ماده ۱۵ قانون ) نکته قابل توجه در این مورد این است که صرف نظر از صدور تائیدیه فنی، درجریان رسیدگی به دعوی نیز دادگاه باید از نظر شورایعالی انفورماتیک به عنوان کارشناس امر استفاده نماید چرا که تشخیص نقض این حقوق در موارد بسیاری از پیچیدگی برخوردار است برای مثال در مواردی که خوانده دعوی مدعی اصالت اثر خویش و تمایز آن از نرم افزار موضوع دعوی است و از طرف دیگر شباهت زیادی بین این دو نرم افزار مشاهده می شود تشخیص اصالت هر یک از این دوواحرازکپی بودن یا نبودن آن امری کارشناسی و خارج از صلاحیت دادگاه است.          
       صرف نظر از موارد فوق الذکر ماده ۱۴ این قانون امکان انتشار حکم صادره در یکی از روزنامه ها به انتخاب و هزینه شاکی خصوصی در راستای اعلام عمومی حقانیت شاکی و البته پیشگیری از وقوع موارد مشابه مجاز دانسته است.

مدت حمایت:

      تعلق حقوق مادی اثر ، دائمی نبوده و پس از مضی مدت مقرر قانونی ، این حقوق همچون مشترکات عمومی در اختیار همگان بوده و انحصار پیرامون آن از بین می رود بر اساس قانون حمایت ،آثار ادبی و هنری مشمول این قانون در طول حیات پدیدآورنده مورد حمایت قانونی بوده وحقوق ناشی از اثر انحصاراً به پدیدآورنده آن تعلق دارد (ماده 15قانون حمایت ) پس از فوت او نیز وارث ( ویا موصی له ) به مدت ۳۰ سال از این حقوق بهره مند و برخوردار خواهند بود (ماده ۱۲ قانون حمایت )در قانون حمایت از حقوق پدیدآورندگان نرم افزارها نیز مدت حمایت قانون محدود وموقتی است با این تفاوت که دوره ۳۰ ساله حمایت از زمان پدید آوردن نرم افزارآغاز می گردد ، البته همانطوری که در ماده ۱ این قانون تصریح گردیده حقوق معنوی پدیدآورنده نامحدود بوده وبا گذر زمان از بین نمی روند.   

نتیجه گیری:   

نتیجه بحث تا اینجا به صورت مجمل حاکی از این است که

ü     رایانه یا کامپیوتر، فقط و فقط یک ماشین است به سان سایر ماشینها که از زمان اختراع چرخ تا امروزدر زندگی ما حضور پیدا کردند . بعضی از بین رفته اند و برخی تکمیل شدند و بعضی دیگر همچنان مانده اند .

ü     همه ماشین ها توانائی انجام کارهائی را دارند که برای آنها ساخته شده اند و از برنامه های از پیش تعیین شده ای تبعیت میکنند .

ü     از ویژگیهای ماشین سرعت و دقت و عدم ملال بر اثر تکرار و استمرار یک یا یک مجموعه فعالیت یکنواخت است . بر همین اساس بدنبال تنوع و اختلاف در روند نیست .

ü     ماشین از احساس برخوردار نیست و وضعیت بهتر از وضع فعلی را درنمیابد .

         در ادامه ویژگی اساسی هنر و همینطور ودیعه درونی هنر مند را مورد توجه قرار میدهیم : هنر در ذات خود توانائی خلق و آفرینش دارد . هنرمند خالق است خالق چیزی که وجود نداشته است و از ذهن هنرمند میجوشد وبه دنیا میاید . خلاقیت ، قابلیت منحصر به فرد هنرمند است . اینکه خلاقیت با کمک چه ابزاری موجودیت میگیرد یا با کدام یک از حواس آدمی قابل دسترسی و دریافت است موضوع دیگری است . پیانو، ویلون ، فلوت و ... ماشین ها و ابزارهایی هستند که به تعداد بسیار زیادی وجود داشته و دارند اما کسانی مثل باخ و بتهوون و موتزارت توانسته انداز ترکیب این ماشین ها نغمه هایی باشکوه بیافرینند که شنونده را از زمین به ملکوت بکشاند . همین طور کلمات در هر جامعه به وفور بین افراد مبادله شده و میشود اما شکسپیر، مولوی ، فردوسی ، حافظ ، سعدی ، تی اس الیوت ، پروین اعتصامی و.... توانائی خلق و ایجاد مجموعه های معجزه آسای کلمات را داشته اند . در حوزه تصویر سازی هم قبلاٌ قلم مو و رنگ و طبیعت و ... بوده اند اما ذهن خلاق و نبوغ ویژه ای بایسته بود تا آثار ون گوگ ، داوینچی ، پیکاسو، میکل آنژ ، کمال الملک و ... را به پیش چشمان بشر بیاورد . کامپیوتر و نرم افزارهای آن نیز همین گونه اند .

           اخلاق رایانه شاخه جدیدی از اخلاق است که به سرعت و به همراه رشد فن آوری رایانه ای در حال رشد و تغییر است. اصطلاح " اخلاق رایانه" به هر دو تأویل گسترده و محدود گشوده شده است. به طور مثال، از یک سو اخلاق رایانه ممکن است به صورت بسیار محدود و به عنوان تلاشهای فیلسوفان حرفه ای برای اعمال نظریه های اخلاقی متعارف نظیر فایده گرایی، کانت گرایی و یا اخلاق فضیلت محور به مضامین مربوط به کاربرد فن آوری رایانه قلمداد شود. از سوی دیگر، این اخلاق ممکن است در یک معنای گسترده به کار رود به طوری که شامل معیارهای فعالیت حرفه ای ، رمزهای ارتباط، ابعاد قانون رایانه، خط مشی عمومی ، اخلاق شرکت ها - حتی مضامین مشخصی در جامعه شناسی و روان شناسی رایانه- قلمداد شود. در کشورهای پیشرفته دنیا، "تحول اطلاعات" ابعاد بسیار از زندگی را تغییر داده –در بانکداری و تجارت، کار و اشتغال، مراقبت های پزشکی، دفاع ملی، حمل و نقل و سرگرمی.

        تصویب لایحه قانونی فوق الذکر همانطوری که ذکر شد گامی اساسی در راه حمایت از حقوق پدید آورندگان نرم افزار هاست و مسلماً باعث طرح و توسعه هر چه بیشتر مباحث حقوقی مرتبط با آن و تأثیر متقابل بر صنعت نرم افزار خواهد بود چرا که همانند سایر موارد ، احساس امنیت قانونی ،دست اندرکاران و سرمایه گذاران این بخش را تشویق وباعث پیشرفت این رشته خواهد بود ، اگر پدیدآورنده نرم افزار حقوق قانونی خویش و منفعت متصور ناشی از توزیع آن را با تکثیر غیر مجاز که حتی با در نظر گرفتن قفلهای سخت افزاری ونرم افزاری نیز ممکن است در معرض خطر ببیند دیگر انگیزه ای درنگارش و سعی در پدید آوردن نرم افزارهای بدیع وقابل رقابت با نمونه های خارجی نخواهد داشت وبازار تکثیر غیر مجاز پر رونق تر خواهد بود از طرف دیگر حمایت نکردن از آثار تولید خارج که در قانون حمایت نیز مشاهده می شود مسئله دیگر قابل ملاحظه در ارتباط با این قانون است ، عدم حمایت قانونی از کتب وآثار ادبی هنری تولید خارج در کشور ، مسئله ای است قابل توجه که سالیان متمادی آراء و نظریات مخالف و موافقی را جلب نموده است از یک طرف عمده استدلال مخالفین این است که پیوستن به پیمانهای بین المللی و حمایت از آثار خارجی در داخل ،به دلیل لزوم پرداخت حق الامتیازهای مربوطه سبب کاهش روند ویا متوقف شدن جریان توسعه وپیشرفت در این بخش است و چه بسا این امر را حق کشورهای توسعه نیافته در مقابل کشورهای توسعه یافته می دانند از طرف دیگر موافقین ، به وجهه واعتبار بین المللی کشور وامکان حمایت از آثار داخلی در بازار خارجی تکیه می نمایند به هر حال در مورد این موضوع نیز به سادگی نمی توان اظهار نظر کرد و انتخاب هر یک از دیدگاههای فوق الذکر مستلزم بررسی همه جانبه ، نه تنها از لحاظ حقوقی بلکه از لحاظ اقتصادی حاکم بر آن است.

منابع و ماخذ:

 هوشمند اردکانی ، مصطفی  ،1375 ،مدیریت منابع انسانی ، چاپ پانزدهم ، تهران ، انتشارات سمت

محمودی ، مهدی ، تأثیر فناوری اطلاعات در نحوه مدیریت منابع انسانی ، ماهنامه تدبیر ، سال هفدهم ، شماره 174
قطبوعی ، میلاد ، نقش فن آوری اطلاعات بر نحوه عملکرد مدیریت منابع انسانی
عبدا... پور ، مجیدرضا ، نقش فن آوری اطلاعات بر نحوه عملکرد مدیریت منابع انسانی
 سلطانی ، ایرج ، فناوری اطلاعات در توسعه منابع انسانی ، ماهنامه تدبیر ، سال چهاردهم ، شماره